Spojrzenie o tozsamosci w polityce
Tozsamosc narodowa i jej zadowolenie (w powiazaniu z interesam ekonomicznym i kulturowym) jest zrudlem i bodzcem stwozenia panstwa niepodleglego. Tozsamosc narodowa w znacznym stopniu wyznacza system polityczny, ma wplyw na gospodarke, kulture i zachowanie spoleczne. Glownym dobrom tozsamosci narodowej bialorusinow zawsze jest: jezyk narodowy, panstwo niepodlegle, kultura historyczna i wolnosc spoleczna. Bialorusin jest indywidualista, ale walczy (kiedy walczy) nie tyle o swoje prawo indywidualne, ile o sprawiedliwosc i porzadek spoleczny.
W XIX stoleciu (po utracie niepodleglosci Wielkiego Ksiestwa Litewskiego w koncu XVIII st.) tozsamosc narodowa polegala na tradycjach spolecznych, jezykowych i kulturowych, przywiazaniu do ziemi i terytoryum, na pamieci o wolnosci Wielkiego Ksiestwa Litewskiego (WKL) i Unii Greko-Katolickiej (unici -- 80% ludu na Bialorusi w XVIII st.). Wspomnienie o Wielkim Ksiestwe bylo glownym bodzcem walki o wolnosc i niepodleglosc od Rosji. Idea: wrocic so bylo, wrocic co odebrano, wrocic co swoje.
W koncu XIX st. (po niepowodzeniu wyprawy Napoleona i po nieudanym szeregu powstan za odrodzenie WKL) hasla sie zmienili wraz z formowaniem nowej nacji z nowym nazwiskiem – Bialorus. Idea narodowa w czolowcy narodowej (szlachta, inteligencja) teraz brzmiala – "Bialorus"; powstala apelacja do prostych ludzi, dazenie do stworzenia nowego panstwa niepodleglego, gdzie glownym atutem i dobrom konsolidujoncym stal jezyk bialoruski, a Wielkie Ksiestwo przeksztalcilo sie w grunt przyszlego panstwa narodowego, niepodleglosci, rozwoju kultury narodowej, ukorzenienia prawa na niepodlegle istnienie Bialorusi.
Ciekawa rzecz, ze imperium rosyjskie odrazu uswiadomilo sobie ogromna moc jezyka bialoruskiego w konsolidacji narodu po upadku Wielkiego Ksiestwa Litewskiego.
Juz w pierwszej trzeci stulecia okupacji byli zamkniete klasztory bazyljanckie i zniszczone nauczanie po bialorusku, spalono ksiazki bialoruskie; po zniesieniu Unii Greko-Katolickiej jezyk bialoruski byl zabroniony razem (sic!) z nowa nazwa "Bialorus" (rosporzadzenie rosyjskiego Senatu). A po porazcy powstania Kalinowskiego (styczniowego) glowny niszczyciel Bialorusi rosyjski general-gubernator Murawjow tak powiedzial: «В Северо-Западном крае так называемую мову необходимо свести на ничто, потому что если этого не сделать, она постоянно будет инспирировать мысль об отдельном белорусском народе и о праве этого народа на этничную самостоятельность и национально-государственную суверенность, чего допустить нельзя»…
Od czasow Murawjowa i do dnia dzisiejszego glowna trescia polityki Rosji przeciw Bialorusi jest zadanie zniszczenia jezyka Bialoruskiego. W tym jest sens calej polityki rosyjskiej wobec Bialorusi i zwlascza rerzymu Lukaszenki jako kreatury Moskwy od zalozenia i konkretnie w jego czynnosci i wypowiedzi.
Swiadomosc siebie, tozsamosc narodowa jest na Bialorusi scisle powiazana z swiadomoscia ze przyrodzony jezyk ojczysty jest bialoruski, nawet w tym wypadku, kiedy bialorusin nie rozmawia w swoim jezyku i posluguje sie gwarem okupantow. Ale jak tylko konczy sie okupacja i spadnie zakaz na poslugiwanie sie jezykiem bialoruskim, normalnosc wroci i narod zacznie swoje odrodzenie. Lata 1-j wojny swiatowej, poczatek lat 20-ch, 40-ch, 90-ch ta sytuacja wymownie pokazuja.
X X X
Za Zwiazkiem Radzieckim, a szczegolnie od czasow Gorbaczowa powszechnie w swiadomosci czesci inteligencji bialoruskiej i czesci mlodziezy istnial tylko jeden projekt – odrodzenie bialoruskiej kultury, szkoly, prawdy historycznej, ochrony zabytkow, rozwoju sztuki bialoruskiej etc. W gronie tych zadan powstaly rozne grupy kulturalne, tworcze i mlodziezowe. Sama tresc takich zainteresowan wzbogacala i odradzala w prawdziwym ksztalcie tozsamosc narodowa. Polityczne konstruowanie przyszlosci Bialorusi pojawilo sie odrazu po odkryciu i zbadaniu w roku 1988 miejscowosci Kurapaty pod Minskem – miesce bolszewickiej masakry setki tysiecy ludu bialoruskiego. Prawda o Kurapatach wstrzasnela calym narodem bialoruskim i spowodowala stworzenie w pazdzierniku tego z roku ogulnonarodowej organizacji politycznej – Bialoruski Front Narodowy "Odrodzenie" (BFN).
X X X
BFN byl stwozony jako ruch polityczny przeciw totalitarnej wladzy komunizmu i Zwiazku Radzieckiego, walczyl o wolnosc narodowa, niepodleglosc i demokracje. (Napoczatku byl zakomuflowany pod walke o "pierestrojke"). Najwazniejsze elementy polityczne BFN:
^ antykomunizm,
^ niepodleglosc Bialorusi,
^ demokracja.
Najwaznieszym elementem ideologicznym BFN w tworzeniu odrodzenia narodowego i przyszlosci narodowej byl jezyk Bialoruski.
Na poczatku dzalalnosci BFN (1989-1990 rr.) dyskutowana i nieco kontrowersyjna byla tylko jedna pozycja – "antykomunizm", poniewaz na poczatku sporo ludzi Frontu nalezali do partji komunistycznej ale byli do niej juz w opozycji. Musial byc przydzielony pewien czas, zeby te osoby przeszli calkowicie na pozycje antykomunizmu i uwiezyli w zwyciestwo BFN. Od 1991 roku sytuacja calkowicie sie wyrownala – opozycyne komunisci porzucili komunistyczna partje, a w sierpniu 1991 roku pod natarciem Frakcji BFN w jeszcze sowieckim na ten czas parlamencie (Front wykozystal porazke putczu komunistycznego w Moskwie) dzialalnosc partji komunistycznej (KPSS) na Bialorusi byla zawieszona.
Symptomatyczna okolicznosc: nigdy nie dyskutowana i nie ulegala watpliwosci teza o statusie panstwowym jezyka Bialoruskiego. Wewnatrz Frontu nie sprzeciwialasia temu nawet agentura KGB (osoby ktorej nam byli wiadome). Chociaz po za Frontem niektore ocalale komunisci wystepowali wrogo przeciw jezyka i kultury bialoruskiej. Podobna sytuacja powagi do jezyka bialoruskiego utrzymuje sie i teraz wsrod grup opozycyjnych. I to nie patrzac na to (i moze nawet uwzgledniajac to), ze antybialoruski rezym Lukaszenki prowadzi represywna polityka antybialoruska i najpierw przeciw jezyka i szkoly narodowej.
X X X
Glowna role w tym ze w roku 1994 wladze na Bialorusi (przy totalnym wsparciu sowieckiego KGB) zagarnela antybialoruska grupa Lukaszenki (kreowana z Moskwy) byl cynnik "sowiecki", to znaczy mentalnosc sowiecka sporej czesci elektoratu. Tam gdzie istnije owa mentalnosc, przygnebiona jest tozsamosc narodowa, pierwszezednym stawi sie interes socyo-materjalny i same prymitywne dazenia ku minimalnemu zadowoleniu potrzebowan materjalnych (pobytowych). Populistyka KGB, ktory prowadzil kompanje wyborcza Lukaszenki przy wsparciu administracyjno-panstwowym (o czym tez napisal w pamietnikach owczasny premjer rzadu i tajny wyzszy oficer KGB Wiaczeslaw Kiebicz) znalazla tutej przydatne otoczenie.
X X X
Dla przyszlej Bialorusi (po upadku rezymu Lukaszenki) poziom tozsamosci narodowej (oswiecony poziom) bedzie mial wazniesze znaszenie w przywroceniu normalnosci w panstwie Bialoruskim (biorac tez pod uwage zagrozenie z Moskwy). Demokracja na Bialorusi nie jest mozliwa bez ksztalcenia tozsamosci narodowej (rezym Lukaszenki postawil na ciemnotu sowiecku). Dla tego, miedzy innym, nasza Partja (KchP – BFN) nadaje pierwszezedne znaczenie oswietnictwu narodowemu. Dla przemian na Bialorusi musi byc stwozone spoleczenstwo (lub wplywowe grupy spoleczenstwa), na ktore by mogli oprzec sie zwolenniki idei narodowej, wolnosci i demokracji.
X X X
Elementy, ktore lacza wiekszosc idei na Bialorusi, sa:
^ Niepodlegle panstwo Bialoruskie,
^ jezyk Bialoruski,
^ wolny narod i demokracja.
Trzeba uwazac, ze istnieja projekty rosyjskiej (lub prorosyjskjej) agentury, poniewaz walka za Bialorus toczy sie miedzy Rosja i Bialorusia (juz wiecej niz 200 lat). Agenturne projekty wystepuja w postaci "bialoruskich" (to najwiecej -- deklaracja pozycji). Niemal wszystkie takie "pozycji" wystepuja za jezyk rosyjski na Bialorusi. Zgadzaja sie na demokracje i niepodlegle panstwo (ale w "druzbie" z Rosja i z ruskim jezykiem). Nieprzyjaciele Bialorusi rozumieja, ze bez jezyka bialoruskiego zadnego niepodleglego panstwa bialoruskiego nie bedzie istniec. Wielkiego znaczenia tacy poglady nie maja, ale bzmia, bo wykazuja tym oficjalna pozycje rezymu Lukaszenki.
X X X
Wybory prezydenckie 2006 i 2010 r. swiadcza o wzroscie tozsamosci narodowej i zwiazanej z nia opozycyjnosci cudzemu rezymu wladzy. Ale rozbicie (w roku 1999) demokratycznej opozycji narodowej (BFN) i stwozenie pseudo-opozycji, kontrolowanej przez wladze, umozliwilo rezymowi skozystac z tej "opozycji" i brutalnie zdusic niebespieczne tendencje w wyborach elektoralnych.
X X X
Normalna przyszlosc Bialorusi jest uzalezniona od pozbawienia sie od wroga na Wschodzie. Teraz to rozumie wiekszosc bialorusinow. Sposoby moga byc rozne. Glownie zeby narod to rozumial. Wlasnie swiadomosc wiecznej imperyalnej polityki i zagrozenia ze Wschodu obraca poglandy bialorusinow ku Zachodu, widza w stosunkach z Europa zachodnia lepsze mozliwosci swego istnienia narodowego, poniewaz Europa nie zagraza suwerennosci Bialorusi i nie bedzie niszczyc szkoly i jezyk bialoruski.
Definicja
Do narodu bialoruskiego bialorusini zaliczaja siebie z okolicznosci rodowodu (miejsce urodzenia i swiadomosc rodu, pochodzenia, rodziny) i jezykowo-etnicznych. Te pozycji moga wystepowac razem i oddzielnie.
W srodowisku rosjan, urodzonych na Bialorusi, wystepuje slaba tendencja (istniala nawet za Zwiazkiem Radzieckim) uwazac siebie za bialorusinow. Temu sprzyja europejskie (w odroznieniu od Rosji) oblicze Bialorusi, calkowite nieistnienie ksenofobii i tradycyjna tolerancja narodowa, chociaz rosjanie, przybywajace z Rosji, takiej tolerancji nie akceptuja i najczesciej w stylu polityki rezymu rzadzacego nienawidza to, co bialoruskie.
Tym niemniej rzeczewistosc swiadczy, ze Rosja nie moze pokonac Bialorus (nawet wykozystujac takego sprzedawcu, jak Lukaszenko). Ale astatnim czasem Moskwa wynalazla nowa biologiczna bron przeciw Bialorusinow, od ktorej, jezeli na jej uzycie natychmiast nie zreahowac, -- niema ratunku. Taka bronia jest przesiedlenie na Bialorus chinczykow (setki tysiecy). Z tym planem kraza wielkie ciemne kryminalne chinskie pieniedze, ktore przekupili juz nie jednego drania we wladzy na Bialorusi i najpierw najwekszego. Jezeli ten pozostanie jescze jakis czas na gory wladzy, Kraj czeka cos takiego, czego nigdy nie bylo i szansow dla bialorusinow przetrwac w swojjej (jak zawsze bylo) teraz juz nie bedzie.
23 lipiec 2012r. Zianon Pazniak